Datblygu cynaliadwy yng Nghymru

Pan sefydlwyd Cynulliad Cenedlaethol Cymru yn 1999, daeth Cymru’n un o'r ychydig o wledydd yn y byd â dyletswydd gyfreithiol yn ymwneud â datblygu cynaliadwy.

Disgrifir hyn yn aml fel: ‘Datblygu sy’n diwallu anghenion y presennol heb beryglu gallu cenedlaethau’r dyfodol i ddiwallu eu hanghenion hwythau.’

Yn y blynyddoedd diwethaf, mae Llywodraethau Cymru wedi bod yn gweithio i osod datblygu cynaliadwy wrth wraidd y broses gwneud penderfyniadau.

Rydyn ni’n gobeithio y bydd hyn yn rhoi i Gymru ran flaenllaw yn y gwaith o helpu pobl a natur i ffynnu, gan osod esiampl i wledydd eraill.

Deddf Llesiant Cenedlaethau’r Dyfodol (Cymru) 2015

Yn 2015, daeth Bil Llesiant Cenedlaethau’r Dyfodol (Cymru) 2015 yn un o Ddeddfau’r Cynulliad, gan olygu ei bod yn gyfraith Gymreig.

Mae’r Ddeddf yn cynnig cyfle gwych. Mae’n corffori yn y gyfraith yr egwyddor y dylem "weithredu mewn modd sy’n ceisio sicrhau bod anghenion y presennol yn cael eu diwallu heb beryglu gallu cenedlaethau’r dyfodol i ddiwallu eu hanghenion hwythau". 

Rydym ni’n credu bod Deddf Llesiant Cenedlaethau’r Dyfodol yn un radical sy’n torri tir newydd. Gobeithiwn y bydd yn annog gwledydd eraill i ganolbwyntio ar ddatblygu cynaliadwy.

Mae’r Ddeddf yn pennu nifer o nodau. Y tri sy’n fwyaf arwyddocaol i ni yw:

• Cymru lewyrchus: Cymdeithas arloesol, gynhyrchiol, carbon isel sy'n cydnabod y terfynau sydd ar yr amgylchedd byd-eang ac sydd, o ganlyniad, yn defnyddio adnoddau mewn modd effeithlon a chymesur (gan gynnwys gweithredu ar newid yn yr hinsawdd)
• Cymru gydnerth: Cenedl sy'n cynnal ac yn gwella amgylchedd naturiol bioamrywiol gydag ecosystemau iach gweithredol sy'n cynnal cydnerthedd cymdeithasol, economaidd ac ecolegol ynghyd â'r gallu i addasu i newid (er enghraifft newid yn yr hinsawdd)
• Cymru sy’n gyfrifol ar lefel fyd-eang: Cenedl sydd, wrth iddi wneud unrhyw beth i wella llesiant economaidd, cymdeithasol, amgylcheddol a diwylliannol Cymru, yn ystyried a allai gwneud peth o’r fath gyfrannu’n gadarnhaol at lesiant byd-eang

Rydym wedi helpu i sefydlu cymuned o fwy nag 20 o elusennau, mentrau cymdeithasol a grwpiau cymunedol yng Nghymru y mae eu gwaith yn cynorthwyo pobl a natur i ffynnu, o’r enw y Gynghrair Datblygu Cynaliadwy. Ymgyrchodd y Gynghrair yn llwyddiannus dros ddeddf gref.

Mae ein cefnogwyr hefyd wedi chwarae rhan bwysig. Trwy ymgyrch Dymuniad Cymru, dywedodd pobl o bob rhan o Gymru wrth benderfynwyr eu bod yn malio am ddyfodol lle rydym yn byw mewn cytgord â natur. Wedi ymgyrchu dros basio’r Ddeddf, erbyn hyn rydym yn canolbwyntio ar sicrhau y caiff ei chyflawni.

GWEITHIO GYDA LLYWODRAETH CYMRU

Mae Deddf Llesiant Cenedlaethau’r Dyfodol yn gyfraith sy’n torri tir newydd ac sydd â photensial enfawr i wneud Cymru’n genedl gynaliadwy, gan osod esiampl gref i wledydd eraill.

Ond nid pasio’r gyfraith hon yw diwedd yr hanes. Yn awr mae’n hanfodol i Lywodraeth Cymru a chyrff cyhoeddus roi’r ddeddfwriaeth ar waith.

Rydym eisiau i’r Ddeddf greu newid go iawn, gan sicrhau y gwneir penderfyniadau i helpu pobl a natur i ffynnu, yn awr ac yn y tymor hir. Mae hyn yn golygu ymagwedd gydgysylltiedig sy’n dwyn ynghyd amgylchedd iach gyda diwylliant, economi a chymdeithas sy’n ffynnu.

Er mwyn llwyddo, mae arnom angen newidiadau mawr i’r ffordd mae’r Llywodraeth a chyrff cyhoeddus yn gweithio. Bydd hyn yn golygu newid diwylliannol a fydd yn cymryd amser, ond ar gyfer rhai problemau mae ein gwlad a’r byd yn eu hwynebu, fel y bygythiadau i natur a’r newid yn yr hinsawdd, nid oes amser i aros, mae angen gweithredu ar unwaith.

I sicrhau y bydd hyn yn digwydd, mae arnom angen arweinyddiaeth ac ymrwymiad gwleidyddol. Bydd angen i’r gwasanaeth sifil hefyd weithio’n effeithiol i newid y ffordd mae’n cynnal busnes, gan gynnwys cydweithio ag eraill a datblygu enghreifftiau o’r ffordd y mae datblygu cynaliadwy’n gweithio’n ymarferol.

Ar ôl i’r Ddeddf gael ei phasio yn 2015, comisiynasom ymchwil i’r graddau mae Llywodraeth Cymru’n cyflawni’r Ddeddf ar draws gwahanol adrannau a rhaglenni. Gallwch lawrlwytho’r adroddiad hwn yma (Saesneg yn unig).

Daeth yn glir bod yna enghreifftiau da o le roedd y Ddeddf yn cael ei defnyddio ond bod llawer o waith i’w wneud i drosi’r gyfraith hon yn gamau gweithredu, er mwyn sicrhau bod datblygu cynaliadwy’n ganolog i holl benderfyniadau’r Llywodraeth.

CAMAU NESAF

Yn dilyn y gweithdai, byddwn yn parhau i bwyso ar Lywodraeth Cymru i gynyddu’n sylweddol y gweithredu dros natur. Mae hyn yn cynnwys rhoi ar waith y syniadau yn yr adroddiad ar y gweithdai er mwyn manteisio’n llawn ar y cyfle a gynigir gan y ddeddfwriaeth gref ar ddatblygu cynaliadwy sydd gan Gymru.

Mae mwy o frys byth am weithredu yng ngoleuni’r rhybuddion clir a ddaw o’r dystiolaeth fwyaf diweddar am gyflwr ein planed. Datgelodd y Living Planet Report 2018 fod prinhad cyflym poblogaethau mamaliaid, ymlusgiaid, amffibiaid, adar a physgod o gwmpas y byd yn arwydd amlwg bod angen cymorth ar natur, gan fod meintiau poblogaethau bywyd gwyllt wedi gostwng 60 y cant ar gyfartaledd ers 1970. Mae’r tueddiadau byd-eang yn cael eu hadlewyrchu yng Nghymru, lle mae 1 ym mhob 14 o rywogaethau mewn perygl o ddiflannu. Hefyd, mae’r Panel Rhynglywodraethol ar y Newid yn yr Hinsawdd wedi rhybuddio fod y newid yn yr hinsawdd eisoes yn digwydd a bod trychineb hinsawdd yn anochel os na fyddwn yn gweithredu yn awr.