search
Water vole (Arvicola amphibius) eating aquatic vegetation, Kent, UK
© Ben Andrew

Mae’r byd yn wynebu her driphlyg

Mae Cymru’n haeddu economi ffyniannus, aer glân, dŵr heb lygredd a chyflenwad dibynnol o fwyd maethlon, fforddiadwy. Mae natur yn hanfodol i’n goroesiad, mae pawb ohonom yn dibynnu arno – am fwyd, dŵr, aer a deunyddiau crai. Er hynny, mae rhywogaethau a chynefinoedd yn diflannu’n frawychus o gyflym, yn bennaf oherwydd ein dulliau cynhyrchu bwyd.

Mae’r byd yn wynebu her driphlyg: atal newid hinsawdd, gwrthdroi colli natur, a sicrhau bod gan bobl ddigon o fwyd iach i fwyta.

Mae’r cysylltiad rhwng y tri pheth yn golygu os allwn gwrdd â’r her hwn, byddwn yn adfer natur ac yn ei diogelu ar gyfer cenedlaethau’r dyfodol. Byddwn hefyd yn: 

  • creu swyddi gwyrdd newydd,
  • sicrhau dyfodol i gynhyrchu bwyd,
  • gwella’n gallu i wrthsefyll effeithiau newid hinsawdd,
  • ac yn mynd i’r afael â’r cyfraddau gordewdra a thlodi bwyd sy’n codi. 
Maniffesto i adfywio cymru
Gorse burning, Wales
© Ben Porter / WWF Cymru

Nid yw ein gwleidyddion wedi gweithredu digon

Mae natur a hinsawdd Cymru’n ddioddef. 

Mae mwy o lifogydd, sychder, tanau gwyllt ac ansicrwydd bwyd yn effeithio ar brosesau cynhyrchu bwyd a chostau byw i deuluoedd. 

Ond mae un llywodraeth ar ôl y llall wedi methu cyfleoedd hanfodol i wneud cynnydd – yn torri addewidion, yn oedi neu’n gwanhau newidiadau. 

Nid yw Cymru ar y trywydd cywir i leihau allyriadau nwyon tŷ gwydr 58% erbyn 2030, allyriadau sero net erbyn 2050, a rhoi terfyn ar golli natur a’i wrthdroi erbyn 2030, fel yr addawodd mewn cytundebau bioamrywiaeth byd-eang. 

Mae tywydd eithafol a waethygwyd gan newid hinsawdd fel sychder a llifogydd yn costio degau o filiynau o bunnoedd i ffermwyr Cymru bob blwyddyn. Yn 2022-23, ychwanegodd effaith newid hinsawdd £361 i fil bwyd pob aelwyd yn y DU ar gyfartaledd (Uned Ynni a Gwybodaeth Hinsawdd).  

Byddwch yn llais dros natur

Etholiadau Senedd 2026 - Pedair ffordd i adfywio Cymru

Swyddi ac economi gwyrddach

Rhaid i Lywodraeth nesaf Cymru flaenoriaethu’r gwaith o drawsnewid yr economi, swyddi a phrosesau penderfynu, er mwyn iddynt wella bywydau cenedlaethau’r presennol a’r dyfodol. 

Tri cham gweithredu brys ar gyfer llywodraeth nesaf Cymru:

  • An Oak woodland in spring in Ambleside, UK. As climate change kicks in temperatures are warming and trees are responding by coming in to leaf ever earlier in the season.
    © Global Warming Images / WWF

    Llenwi’r bwlch cyllid

    Creu cynllun brys clir i lenwi’r bwlch cyllid ar gyfer prosiectau natur, a sicrhau bod gwariant y llywodraeth yn y dyfodol yn helpu i Gymru gyrraedd ei thargedau o ran yr hinsawdd a natur. 

  • A bee flying above flowers in a meadow
    © Paul Rogers / WWF UK

    Denu cyllid preifat

    Gweithio gyda banciau a busnesau i ddenu cyllid preifat sy’n helpu i ffermwyr newid i ddefnyddio dulliau sy’n fwy ystyrlon o natur.

    Bydd hyn yn cefnogi natur, yn diogelu rhag effeithiau newid hinsawdd, ac yn cryfhau busnesau ffermio. Dylai marchnadoedd newydd ar gyfer natur a charbon fod yn deg a gwobrwyo’r rhai sy’n gofalu am yr amgylchedd. 

  • Green architecture
    © jwvaneck / Unsplash

    Symud at ddyfodol gwyrddach

    Tyfu Gwasanaeth Natur Cymru er mwyn helpu mwy o bobl i ddysgu am natur, ennill sgiliau gwyrdd, a chymryd rhan yn y gwaith o ddiogelu’r amgylchedd.

    Bydd hyn yn agor swyddi gwyrdd i bobl ac yn cefnogi cymunedau trwy symud at ddyfodol gwyrddach. 

/

Afonydd glanach

Rhaid i lywodraeth nesaf Cymru flaenoriaethu gweithredu ar frys i adfywio’n hafonydd trwy adfer ecosystemau ac atal llygredd afonydd o bob math, gan ganolbwyntio ar y ddwy ffynhonnell fwyaf ohono: amaethyddiaeth a charthion.

Tri cham gweithredu brys ar gyfer llywodraeth nesaf Cymru:

  • An image of a river with brown water after pollution
    © Afonydd Cymru

    Bil Amgylchedd Cymru

    Dylid defnyddio’r Bil Amgylchedd newydd i bennu targedau penodol er mwyn lleihau llygredd afonydd, monitro’r holl afonydd a dyfrffyrdd yn flynyddol erbyn 2030, a gwarchod natur yn unol â thargedau byd-eang. Dylai cynllun gweithredol wedi’i ariannu gefnogi ymdrechion lleol i gyflawni’r targedau hyn a dal penderfynwyr yn atebol.

  • Chicken farm UK
    © Shutterstock / David Tadevosian / WWF

    Gorfodi

    Rhaid gorfodi rheolau llygredd yn gywir, ac erlyn troseddwyr difrifol ac ad-droseddwyr. Mae angen goruchwyliaeth gryfach, gan gynnwys rheolau mwy llym ar gyfer ffermydd da byw a dofednod mawr, a phrosesau cynllunio gwell er mwyn atal gormod ohonynt rhag niweidio afonydd

  • Grandpa and Grandson take a moment by a river Nottinghamshire
    © Richard Edwards

    Cynllun Ffermio Cynaliadwy

    Dylai’r Cynllun Ffermio Cynaliadwy helpu i wella iechyd afonydd trwy adfer ac ymestyn glannau afon i leihau llygredd a llifogydd, a thrwy gefnogi dulliau ffermio sy’n adfer pridd iach. 

    Dylai’r holl gamau gweithredu wedi’u hariannu helpu i gyrraedd y targedau amgylcheddol a bennwyd yn y Bil Amgylchedd newydd.

/

Moroedd mwy iach

Rhaid i Lywodraeth nesaf Cymru gymryd camau gweithredu beiddgar i wella iechyd a dyfodol ein cynefinoedd morol. Mae ein moroedd yn cefnogi diwydiannau hollbwysig fel pysgota, twristiaeth, ynni ar y môr a morgludiant, ac maent wedi’u hymwreiddio’n ddwfn yn ein treftadaeth ddiwylliannol. 

Mae adfer iechyd ein moroedd yn fuddiol i gymunedau, bywyd gwyllt a’r hinsawdd. 

Tri cham gweithredu brys ar gyfer llywodraeth nesaf Cymru:

  • underwater image of a seagrass bed
    © Lewis Jefferies / WWF-UK

    Cynllun adfer cryf

    Diogelu ac adfer cynefinoedd morol sy’n storio carbon, drwy lunio cynllun adfer cryf wedi’i gefnogi gan y gyfraith ac yn ariannol. 

    Dylai hyn gynnwys atal llygredd o’r tir ac afonydd, cefnogi cymunedau lleol, a chyflawni’r Cynllun Gweithredu Morwellt Cenedlaethol yn llawn. 

  • © Shutterstock

    Gwella’r system drwyddedu morol

    Adfer ac amddiffyn cynefinoedd morol Cymru trwy wella’r system drwyddedu morol. Dylid ychwanegu morwellt a morfa heli at waith olrhain carbon Cymru er mwyn helpu i fonitro eu rôl yn y frwydr yn erbyn newid hinsawdd.

  • Parthau Cadwraethol Morol Cymru

    Cwblhau’r broses o greu rhwydwaith llawn o Barthau Cadwraethol Morol Cymru er mwyn gwarchod cynefinoedd morol a bywyd y môr o weithgareddau niweidiol. 

    Dylai hyn gynnwys cynllunio’n well ar gyfer ein môr, ystyried carbon glas ac ardaloedd adfer cynefinoedd, cwblhau asesiadau effaith a chyfyngu ar weithgareddau sy’n difrodi’r ecosystemau hanfodol hyn. 

/

Bwyd a ffermio mwy teg

Rhaid i Lywodraeth nesaf Cymru sicrhau bod y system fwyd yn diwallu ein hanghenion o ran iechyd, yn lleihau tlodi bwyd, ac yn rhoi cynnig teg i ffermwyr. Dylid cefnogi ffermwyr a diwydiannau bwyd môr i adfer natur a brwydro yn erbyn newid hinsawdd, tra’n cyflenwi bwyd iach i Gymru. 

Tri cham gweithredu brys ar gyfer llywodraeth nesaf Cymru:

  • Seaweed is pulled from the water at Câr-Y-Môr seaweed farm in St Davids, Pembrokeshire, Wales.
    © Matt Horwood / WWF-UK

    Ffermio morol atgynhyrchiol

    Gall ffermio gwymon a chregyn bysgod yn atgynhyrchiol hybu economi Cymru a helpu natur. 

    Dylai’r llywodraeth lunio Cynllun Cenedlaethol i’w gefnogi, trwy 

    • ddileu biwrocratiaeth,
    • creu cyfleoedd ar gyfer hyfforddi a mentora, a marchnadoedd.
    • a chynnig help ariannol i dyfu’r diwydiant. 

  • A worker from Tyddyn Teg farm crouched down harvesting vegetables from the field.
    © Aled Llywelyn / WWF Cymru

    Ffermio sy’n gyfeillgar i natur

    Dylai’r Cynllun Ffermio Cynaliadwy newydd wobrwyo ffermwyr, a lle bo angen, ei wneud yn ofynnol iddynt ddefnyddio dulliau sy’n ystyrlon o natur a’r hinsawdd, fel amaethecoleg neu amaeth-goedwigaeth. Mae hyn yn cynnwys:

    • holl haenau’r cynllun i fod yn gwbl weithredol erbyn 2026,
    • o leiaf hanner cyllid y cynllun yn cael ei dynodi i’r haen ddewisol erbyn 2030 er mwyn cyflawni mwy dros natur,
    • cefnogaeth i gyflawni targedau cenedlaethol o ran plannu coed,
    • mwy o arian i ddatrysiadau’n seiliedig ar natur ar gyfer llifogydd a sychder,
    • cyngor a hyfforddiant gwell,
    • cael gwared yn raddol â bwyd anifeiliaid a fewnforiwyd fel soia a phalmwydd, sy’n gysylltiedig â datgoedwigo. 

  • Tu allan i siop fferm Tyddyn Teg lle mae bocsys o gynnyrch a pherson yn cario cynnyrch i'r siop.
    © Aled Llywelyn / WWF Cymru

    Cysylltu'r hyn a dyfwn gyda’r hyn a fwytawn

    Llunio Cynllun Cydnerthedd Bwyd Cenedlaethol i Gymru, sy’n cefnogi bwyd lleol, annog bwyta iach, ac yn cysylltu’r hyn a dyfwn gyda’r hyn a fwytawn. 

    Mae hyn yn cynnwys mwy o lysiau a ffrwythau organig a gynhyrchwyd yng Nghymru, gan arwain at; brydau ysgol iachach, cyrff cyhoeddus yn prynu bwyd moesegol trwy ardystiadau fel Organig a Masnach Deg, ymwreiddio bwyd yn well yn Neddf Cenedlaethau’r Dyfodol, a gwell mynediad i gymunedau at dir er mwyn iddynt dyfu eu bwyd eu hunain a bod yn rhan o Bartneriaethau Bwyd Cynaliadwy lleol. 

/

An otter diving from a grassy bank into a river
© Background image: Gareth Nixon;

Ein hymrwymiadau ar gyfer 2030

Mae un llywodraeth ar ôl y llall wedi methu cyfleoedd hanfodol i wneud cynnydd. 

Bydd ein hymrwymiadau ar gyfer 2030 ar y gorwel yn ystod tymor Senedd 2026 

Dyma ein cyfle olaf i weithredu. Mae Cymru’n haeddu arweinyddiaeth sy’n cyflawni, nid yn oedi. 

Mae’n amser inni adfywio ein tir, afonydd a moroedd – dros natur, dros bobl, a dros genedlaethau’r dyfodol.

llofnodwch ein deiseb